KDV (Katma Değer Vergisi) Nedir?

Türkiye’deki temel vergilerden biri olan KDV, bir ürünün her aşamasında uygulanabilir. Örneğin bir çiftçi ürettiği buğdayı un üreten bir firmaya sattığında burada KDV uygulanır. Ardından ürettiği unu bir fırına sattığında tekrardan bu satış işlemi üzerinden KDV hesaplanır. Son olarak fırın, çiftçinin buğdayından üretilen unu alırken KDV ödemiş olsa da hazırladığı ekmekleri markete veya müşterilere satarken tekrardan bir KDV alınır.

KDV (Katma Değer Vergisi) nedir?

İlk olarak 1984 yılında Katma Değer Vergisi Kanunu ile yürürlüğe giren KDV, Türkiye’de kamu gelirinin önemli bir bölümünü oluşturur. Genel KDV oranı 1984 yılında %10 iken 1993’te %15’e, 1999 yılında %17’ye, 2001 yılında %18’e ve son olarak 2023 yılında %20’ye çıkarılmıştır. Genel KDV oranı 2024 yılı itibariyle %20 olsa da KDV hesaplama yönteminde üç farklı oran kullanılır. Farklı KDV oranları, çeşitli mal ve hizmetler için özel olarak belirlenir. Örneğin temel gıda malzemeleri çoğunlukla en düşük KDV oranına sahip olan ürünler arasında bulunur. Bunun yanı sıra kozmetik gibi ürünlerde daha yüksek KDV oranları kullanılır.

KDV neden uygulanır?

Katma Değer Vergisi, ürün ya da hizmetlere eklenir ve ardından satıcı tarafından devlete alıcı adına ödenir. KDV genel olarak aşağıdaki nedenlerden dolayı uygulanır:

• KDV’nin temel amacı, devlet gelirlerini artırarak kamu giderleri için finansman sağlamaktır. Mal ve hizmet satışlarının her aşamasında uygulandığı için devlet gelirlerinin önemli bir kısmını oluşturur.
• Bazı durumlarda KDV, enflasyonu kontrol altında tutmak için kullanılır. Örneğin KDV oranlarını artırmak doğrudan mal ve hizmet fiyatlarının yükselmesine neden olacağı için tüketici taleplerinin azalmasını sağlayabilir. Benzer şekilde KDV oranlarını düşürmek satıcıların maliyetlerini düşürebilir ve üreticileri daha fazla üretmeye teşvik edebilir. Bununla beraber KDV oranlarının enflasyonu dengelemesi için ekonomi politikalarıyla desteklenmesi gerekir.
• KDV muafiyeti gibi şartlar getirilerek bazı sektörlerde üretim teşvik edilebilir. Vergi indirimleri yoluyla ekonomik kalkınma için gerekli olan finansmanın sağlanması mümkün hâle gelebilir. Örneğin ithalatı azaltmak için yerli üretimi teşvik etmek amacıyla KDV oranları özel sektörler için düşük tutulabilir.

Diğer vergi türleriyle kıyaslandığında doğrudan bir oran üzerinden alındığı için KDV’nin takibi daha kolaydır. Böylece kolay bir şekilde vergi kaçakçılığının önüne geçilir.

KDV, birçok ülkede uygulanan bir vergi türü olsa da düşük gelirli grupları daha fazla etkilediği için eleştirilebilir. KDV ile devlet altyapı projeleri, sağlık hizmetleri, eğitim ya da savunma sanayide yatırım gibi faaliyetler yaparak kamusal fayda elde edilmesini sağlar.

KDV nasıl hesaplanır?

KDV hesaplama yöntemi oldukça kolaydır. Bununla beraber hesaplamalarda iki farklı KDV hesaplama formülü uygulandığını bilmeniz gerekir. Aşağıdaki maddeleri inceleyerek KDV’yi nasıl hesaplayabileceğiniz hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

• KDV hesaplama yöntemlerini incelediğinizde KDV dahil ve hariç olmak üzere iki farklı terimle karşılaşırsınız. KDV dahil hesaplama yöntemi şu şekildedir: (Net Tutar) x (1+Vergi Oranı)
• Örneğin bir malın net fiyatı 4000 TL ve oranı %20 (0,2) ise KDV dahil formülüyle fiyatı şu şekilde hesaplanır. 4000 x (1 + 0,2) = 4800 TL
• KDV hariç hesaplama yöntemi ise KDV’li bir ürünün KDV’siz fiyatının hesaplanması için kullanılır. Formülü şöyledir: (Brüt Tutar) / (1 - KDV oranı)
• KDV’li fiyatı 9000 TL ve vergi oranı %10 (0,1) olan bir ürünün KDV hariç fiyatı şu şekilde hesaplanır: 9000 / (1 - 0,1) = 10000

KDV ne zaman ödenir?

KDV ödemeleri her ay düzenli olarak yapılır. Katma Değer Vergisi, beyanname yöntemiyle ödenir ve her ayın 28’inde beyanname verilir. Beyanname verildikten sonra sıradaki ayın 28’ine kadar KDV’nin ödenmesi gerekir. Benzer şekilde eğer KDV beyannamesi 3 ayda bir veriliyorsa yine ayın 28’i baz alınır.

Sektörlere göre KDV oranları nelerdir?

Türkiye’deki KDV oranları genel olarak şu şekildedir:

• 2022 yılında cumhurbaşkanı kararı ile temel gıda ürünlerinde KDV oranı %1’e indirildi. Bu kapsamda patates, domates ve soğan gibi sebzeler, makarna, ekmek, pasta, et, sosis, kek bisküvi gibi temel gıda ürünleri bulunur. Ayrıca bebek maması, ilaç ve tıbbi cihazlarda da vergi oranı %1’dir.
• 2023 yılının temmuz ayındaki düzenlemeden önce vergi oranı %8 olan sabun, şampuan, ıslak mendil ya da dezenfektan gibi ürünlerin yeni düzenlemeyle vergi oranı %20’ye çıkmıştır.
• Otomobil alımlarında %18 olarak uygulanan KDV %20’ye çıktı.
• Mobilya, tütün ürünleri, alkol, beyaz eşya, elektronik ürünlerde KDV oranı %20’dir.
• Ayakkabı, çizme, terlik, çanta, bavul ya da valiz gibi ürünlerde KDV oranı %20’dir.
• Ortopedik cihazlar, dişçilik koltukları, sağlıkta kullanılan gaz bezleri ve pamukların oranı da %20’dir.

Ürün ve hizmet bazlı olarak KDV oranları belirlendiği için hizmetlere ayırmak her zaman mümkün değildir. Örneğin sudaki KDV oranı %1 iken gazlı içeceklerde bu oran %10’dur.

KDV muafiyeti olan sektörler hangileri?

Her mal ve hizmetten Katma Değer Vergisi alınsa da teşvik amaçlı bazı sektörlerde KDV istisnası uygulanır. Aşağıdaki maddeleri inceleyerek KDV muafiyeti hakkına sahip olan sektörler hakkında bilgi alabilirsiniz.

• Mal ve hizmet ihracatı yapanlar, roaming hizmetleri ile ilgilenenler, Türkiye merkezli olmayan taşımacılık şirketlerinin fuarlarda satın aldıkları mal/hizmetler ve serbest bölgelerdeki müşterilere verilen fason hizmetler KDV istisnasına sahiptir.
• Deniz, hava ya da demiryolu taşıma araçlarının kiralama ve onarım-bakım gibi işlemleri KDV istisnası kapsamındadır. Ayrıca platin, gümüş ya da petrol arama faaliyetlerinde bulunanlar, limanlara bağlantı sağlayan yolların inşaatını yapanlar ve benzeri durumlarda çalışanlar için de KDV muafiyeti bulunur.
• Yabancı ülkelerden Türkiye’ye transit taşımacılık yapan işletmeler KDV istisnasından yararlanabilir.
• Karşılıklı olduğu takdirde diğer ülkelerin temsilciliklerine KDV muafiyeti verilir.
• Vergiden muaf olan mal ve hizmetlerin ithalatında KDV muafiyeti vardır.
• Gelir vergisi kapsamında vergiden muaf olan esnaf ile kazancı basit usulde tespit edilen mükellefler Katma Değer Vergisinden muaftır.